Rumianek pospolity – Matricaria chamomilla L
Rumianek pospolity jest rośliną jednoroczną z rodziny Złożonych, spotykaną w całej Europie, na znacz Azji, w Amenym obszarze Azji, w Ameryce Północnej i Australii. W Polsce występuje jako chwast polny na miedzach i nieużytkach na nizinach i w dolnej części obszarów górskich. Ze względu na dużą potrzebę na cele lecznicze rumianek jest często hodowany na plantacjach. Łodyga rumianku jest rozgałęziona, naga, wysoka do 60 cm. Liście 2- lub 3-krotnie pierzastodzielne o odcinkach równowąskich. Kwiaty zebrane w koszyczki, rozmieszczone pojedynczo na zakończeniach rozgałęzień łodygi. Dno koszyczka stożkowate, w środku puste. Jest rośliną bardzo aromatyczną. Rumianek kwitnie od maja do lipca. Istnieje kilka ras chemicznych rumianku, które różnią się między sobą się zawartością składników chemicznych. Kwiaty rumianku rosnące w krajach Europy Środkowej zawierają najczęściej więcej olejku niż te które pochodzą z południowej części Europy.
Surowiec
Na cele lecznicze pozyskuje się koszyczki z możliwie najkrótszą szypułką, gdy białe kwiaty języczkowe na obwodzie mają położenie poziome. Rumianek suszymy szybko w miejscu przewiewnym w temp. do 35°C. Uzyskujemy surowiec koszyczek rumianku – Anthodium Chamomillae, kwiat rumianku – Flos Chamomillae. Przechowywany powinien być w miejscu suchym i zacienionym zamknięty w szczelnym opakowaniu.
Podstawowe związki czynne
W kwiatach znajduje się 0,3-1,3% olejku eterycznego. Składnikami olejku są: chamazulen, α-bisabolol i jego tlenki, spiroeter, β-farnezen, mircen, kadinen i inne. Drugą grupę związków stanowią flawonoidy (m.in. apigenina, luteolina, kwercetyna oraz ich 7 glukozydy), trzecią pochodne kumarynowe, jak umbeliferon i herniaryna. Oprócz tego w kwiatach występują spirocykliczne poliacetyleny, śluz, cholina, karotenoidy i sole mineralne.
Działanie
W wyciągach z rumianku znajdują się pewne ilości rozpuszczonego olejku eterycznego i dzięki temu wykazują działanie przeciwzapalne na błony śluzowe i skórę. Najbardziej czynnymi związkami są α-bisabolol i spiroeter, a w mniejszym stopniu chamazulen, któremu przypisuje się działanie przeciwalergiczne. Spiroeter hamuje wydzielanie histaminy, serotoniny i bradykininy – substancji odpowiedzialnych za stany zapalne. Flawonoidy oraz pochodne kumaryny znajdujące się w kwiatach rumianku działają rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, przez co rumianek reguluje ruchy perystaltyczne, przeciwdziała wzdęciom i jest skutecznym środkiem wiatropędnym. Działa również słabo żółciopędnie i uspokajająco. Własności przeciwbakteryjne tego surowca są niewielkie. Napary podawane małym dzieciom działają lekko przeczyszczająco.
Po zastosowaniu doustnym związki czynne rumianku wydalają się głównie z moczem i wywierają niewielkie działanie przeciwzapalne na kłębki nerkowe, moczowody i pęcherz. Wyciągi z rumianku używane zewnętrznie działają silnie przeciwzapalnie, a nieco słabiej przeciwuczuleniowo. Na włosy napary z rumianku działają rozjaśniająco i nadają im lekko złocisty odcień. Przetwory z kwiatów rumianku używane w zalecanych dawkach nie wywierają działania szkodliwego nawet u niemowląt.
Zastosowanie
Napar z rumianku stosuje się doustnie w stanach zapalnych przewodu pokarmowego. Pomocniczo podawany jest w chorobie wrzodowej, nadmiernej fermentacji, wzdęciach, bólach brzucha, odbijaniu i zgadze oraz braku łaknienia, oprócz tego w stanach skurczowych jelit i utrudnionym odchodzeniu gazów, zwłaszcza u dzieci i osób starszych. Odpowiednio skomponowany z innymi surowcami zielarskimi stosuje się jako lek żółciopędny oraz w chronicznym zapaleniu dróg moczowych, szczególnie kłębków nerkowych i pęcherza. W połączeniu z innymi surowcami rumianek używa się jako słaby środek uspokajający. Podaje się w tym celu środek Nervogran lub mieszankę ziołową Nervosan.
W postaci mieszanki ziołowej Pyrosan rumianek podaje się jako pomocniczy lek przeciwgorączkowy. Często stosuje się napary z rumianku zewnętrznie, np. w owrzodzeniach skóry, żylakach odbytu, owrzodzeniach żylakowych kończyn dolnych, rumieniu i świądzie skóry, odleżynach oraz zaczerwienieniu skóry u noworodków. Ponadto w przypadkach alergicznego zapalenia skóry, oparzeń termicznych i słonecznych I i II stopnia oraz niewielkich uszkodzeń promieniami Roentgena. Napary stosuje się w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, dziąseł, gardła, zatok bocznych nosa oraz w codziennej higienie jamy ustnej. Ponadto w upławach, zapaleniu szyjki macicy i pochwy oraz świądzie i stanach zapalnych sromu. Stosuje się też do lewatyw dla małych dzieci.
Napar z kwiatów rumianku zewnętrznie stosuje się w okulistyce w postaci okładów i przemywań w stanach zapalnych rogówki i tęczówki oraz w alergicznym i ropnym zapaleniu spojówek. W postaci aerozolu lub inhalacji stosuje się przetwory z rumianku w zapaleniu górnych dróg oddechowych, dychawicy oskrzelowej u dzieci i katarze siennym. W kosmetyce rumianek służy do pielęgnacji, mycia i rozjaśniania włosów oraz do kąpieli regenerujących skórę.
Przetwory z rumianku
Napar z kwiatów rumianku – 1 do 2 łyżek kwiatów zalewamy dwoma szklankami wrzącej wody i naparzamy pod przykryciem 15 minut. Odstawiamy na 5 minut i przecedzamy. Pijemy pół szklanki trzy razy dziennie między posiłkami w stanach zapalnych przewodu pokarmowego jako środek rozkurczowy i wiatropędny. Ten sam napar można używać zewnętrznie do płukania jamy ustnej, irygacji, okładów, przymoczek, tamponów i w postaci aerozolu. Po rozcieńczeniu 1 : 1 z ciepłą wodą – do lewatywy dla niemowląt.
Chamo-fix – Torebkę wkładamy do szklanki z wrzącą wodą i naparzamy około 5 minut. Pijemy dwa razy dziennie po jednej szklance, jak napar z kwiatów rumianku.
Zioła w schorzeniach wątroby – Mieszamy po 25 g kwiatów rumianku, rozdrobnionej kory kruszyny, liści mięty pieprzowej, ziela drapacza lekarskiego, ziela dziurawca, ziela fiołka trójbarwnego i ziela krwawnika. Zalewamy 1.5 łyżki mieszanki w termosie 1.5 szklanki wrzącej wody. Zamykamy i odstawiamy na 1 godz. Pijemy 2/3 szklanki rano na czczo i wieczorem przed snem w stanach po wirusowym zapaleniu wątroby jako środek przeciwzapalny, odtruwający, przeciwskurczowy, żółciopędny oraz pobudzający trawienie i łagodnie moczopędny.
Aesculan, maść – Załączoną do tuby kaniulą wprowadzamy do odbytnicy około 2 cm maści 1 do 2 razy dziennie, w szczególności przed snem. Smarujemy także zwieracz odbytu. Maść używana w uszkodzeniach błony śluzowej i naczyń w obrębie odbytu oraz w żylakach odbytu czyli hemoroidach.
Azulan – Płyn z wyciągiem alkoholowym z kwiatów rumianku. Stosować doustnie 30 – 60 kropli w kieliszku wody 2 – 3 razy dziennie przed posiłkiem w nieżycie żołądka i jelit. Zewnętrznie – Jedną łyżeczkę preparatu na ½ – 2/3 szklanki ciepłej wody do płukania, przemywań, okładów, przymoczek, irygacji i tamponów, podobnie jak napar.
Pyrosan – Zioła mające w składzie kwiat rumianku, owoc maliny, pączki topoli, liść brzozy, kwiat lipy, kwiat bzu czarnego i korę wierzby, stosowane jako pomocniczy środek przeciwgorączkowy i napotny.
Źródło: ROŚLINY LECZNICZE i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski
Ten artykuł znaleziono w wyszukiwarce Google m.in. poprzez poniższe frazy kluczowe:
- rumianek przetwory
- maść rumiankowa zastosowanie
- przetwory z rumianku
- rumianek żółcio pędny
