Tymianek pospolity – Thymus vulgaris L
Tymianek pospolity jest drobnym półkrzewem z rodziny Wargowych i pochodzi z krajów śródziemnomorskich. Obecnie uprawiany jest w wielu krajach, w tym również w Polsce. Tymianek ma rozgałęzioną wzniesioną łodygę, dorastającą do 40 cm wysokości, zdrewniałą u dołu. Posiada drobne liście, wyrastające parami, krótkoogonkowe lub siedzące, eliptyczne lub równowąsko lancetowate, od strony dolnej szarawo owłosione. Kwiaty ma drobne, grzbieciste, dwuwargowe, o koronie różowoliliowej lub jasno-fioletowej, zebrane w pozorne okółki, tworzą szczytowe, skupione, graniaste kwiatostany. Cała roślina ma swoisty, bardzo aromatyczny i przyjemny zapach tymolowy.
Surowiec
Do celów terapeutycznych uzyskuje się od czerwca do września zakwitające, szczytowe, miękkie części pędów tymianku i szybko suszy w suszarniach naturalnych, w miejscach zacienionych i przewiewnych. W pomieszczeniach ogrzewanych nie należy przekraczać temp. 35°C. Po wysuszeniu przeciera się przez sita i eliminuje grubsze części łodyg. Uzyskuje się ziele tymianku – Herba Thymi.
Podstawowe związki czynne
Ziele tymianku zawiera olejek eteryczny w ilości do 3,5%, czasami nawet do 5,4%. W olejku znajduje się od 20 do 50% pochodnych fenolowych – tymolu i karwakrolu, także cyneol, cymen, α-pinen, linalol, octan linalolu, borneol i octan bornylu. Ponadto wykryto w zielu do 10% garbników, kwasy polifenolowe, jak kawowy i chlorogenowy, związki trójterpenowe (m.in. kwas ursolowy i oleanolowy), flawonoidy (m.in. luteolinęi apigeninę oraz ich glikozydy), gorycze, saponiny i sole mineralne ze sporą ilością litu.
Działanie
Bardzo często wykorzystuje się działanie wykrztuśne przetworów z ziela tymianku, które stymulują samoistne ruchy rzęsek nabłonka górnych dróg oddechowych. Pobudzają jednocześnie wydzielanie płynnego śluzu, rozrzedzającego zgęstniałą wydzielinę. Znajdującą się w gardle, i ułatwiają jej odkrztuszanie. Flawonoidy ziela tymianku wykazują działanie rozkurczowe, korzystne w mechanizmie wykrztuśnym. Fenolowe składniki olejku, jak tymol i karwakrol, oraz garbniki i niektóre inne związki znajdujące się w zielu zapobiegają rozwojowi grzybów chorobotwórczych i flory bakteryjnej, przede wszystkim paciorkowców jamy ustnej i gardła, układu pokarmowego i skóry, albo je niszczą. Olejek tymiankowy drażni skórę i powoduje jej przekrwienie. Związki gorzkie ziela tymianku pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i ułatwiają trawienie oraz przyswajanie pokarmów. Inne składniki ziela znoszą stany skurczowe w obrębie przewodu pokarmowego.
Działania niepożądane
Większe dawki i zbyt często powtarzane dawki lecznicze wyciągów z ziela tymianku pobudzają nudności, wymioty, zapalenie żołądka, a nawet białkomocz. Cięższe objawy zauważono po nieuważnym, doustnym przyjmowaniu olejku tymiankowego. Tymol działa jeszcze silniej i może nawet doprowadzić do zatrucia śmiertelnego.
Zastosowanie
Wyciągi oraz inne przetwory z ziela tymianku są bardzo często używane jako środki wykrztuśne, zwłaszcza u dzieci, młodzieży oraz osób w wieku starszym. Do preparatów wykrztuśnych, powszechnie produkowanych przez przemysł zielarski, zalicza się syrop tymiankowy złożony – Sirupus Thymi compositus, oraz syrop i drażetki Tussipect. Ziele tymianku wchodzi także w skład mieszanki ziołowej Neopektosan. Często wykorzystuje się odkażające własności ziela tymianku. Napar z ziela używa się do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła spowodowanych przez bakterie ropotwórcze lub grzyby. Także w nieżytach gardła i krtani z małą wydzieliną, połączonych z kaszlem i chrypką. Optymalne rezultaty osiąga się używając w tych przypadkach mieszanki ziołowe np. Septosan.
Odwar z ziela tymianku używa się do kąpieli wzmacniających i dezynfekujących skórę, również do okładów i przymoczek oraz przemywań w łojotokowym zapaleniu skóry, wyprysku bakteryjnym itp. Niekiedy podaje się napary i odwary z ziela tymianku doustnie w nieżytach żołądka i układu pokarmowego.
Olejek tymiankowy używa się zewnętrznie jako składnik niektórych specyfików przeciwreumatycznych, jak złożone mazidło pieprzowcowe – Linimentum Capsici compositum i spirytus mydlano-kamforowy – Spiritus saponato-camphoratus. Tymol izolowany z olejku tymiankowego używa się w stomatologii do odkażania ubytków zębowych. Wchodzi też w skład płukanki profilaktycznej – Gargarisma prophylacticum. W innych krajach tymianek używany jest w różnych kompozycjach jako przyprawa do wyrobów wędliniarskich i mięsnych, krokietów i sałatek oraz do zaprawiania ogórków. Jest też składnikiem przypraw do drobiu i octu ziołowego, jak również likierów ziołowych.
Przetwory z ziela tymianku
Napar z ziela tymianku – jedną łyżkę ziela zalać 1.5 szklanki wody wrzącej i naparzać pod przykryciem 15 minut. Odstawić na 15 min, po czym przecedzić. Pić po 1/3 szklanki 2-3 razy dziennie po posiłkach jako środek regulujący trawienie i zapobiegający wzdęciom bądź przed jedzeniem jako środek poprawiający apetyt, zaś pomiędzy posiłkami jako środek wykrztuśny. Ten sam napar można używać do płukania jamy ustnej i gardła w czasie anginy.
Kąpiel tymiankowa – 100 g ziela zalać pięcioma litrami wody ciepłej i gotować pod przykryciem 3 min. Odstawić na 15 min i przecedzić. Wytrawione zioła włożyć do w woreczka płóciennego, zawiązać i wraz z odwarem umieścić w wannie wypełnionej do 1/3 wodą o temp. około 37°C. Czas kąpieli 10-15 min. Używa się w dolegliwościach skórnych.
Zioła przeciw lambliom – zmieszać po 50 g ziela tymianku, kłącza tataraku i korzenia omanu, po 25 g liści mięty pieprzowej i liści orzecha włoskiego oraz 10 g ziela piołunu. Wsypać dwie łyżki ziół do termosu i zalać dwoma szklankami wody wrzącej. Zamknąć i odstawić na 1 godz. Pić po 1/2 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami w ciągu tygodnia. Następnie zmniejszyć dawkę ziół do 1-1.5 łyżki i pić w ciągu kilku tygodni. Jeśli ktoś chce może dosłodzić miodem lub cukrem. Sprawdzać kał na obecność cyst lamblii przed kuracją i po niej. Stwierdzono skuteczność także przeciw glistom jelitowym i owsikom.
Septosan – zioła, które zawierają: ziele tymianku, liść mięty i liść szałwii. Zalać jedną łyżkę ziół jedną szklanką wody wrzącej i naparzać pod przykryciem 20 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Używać do płukania jamy ustnej i gardła 2-4 razy dziennie w stanach zapalnych i ropnych, zwłaszcza w anginie u dzieci i młodzieży.
Syrop tymiankowy złożony – Sirupus Thymi compositus. Dzieciom podaje się po 1 łyżeczce 3-5 razy dziennie po posiłkach jako środek wykrztuśny.
Tussipect – syrop i drażetki. Dorosłym zaleca się po jednej łyżce, dzieciom po jednej łyżeczce 3-4 razy dziennie po posiłku jako lek wykrztuśny i przeciwkaszlowy.
Apertuss – krople zawierające m.in. olejek tymiankowy. Używa się jako lek wykrztuśny w ostrych i przewlekłych nieżytach górnych dróg oddechowych.
Bronchicum – płyn zawierający wyciągi z 7 ziół, stosowany w zapaleniu górnych dróg oddechowych z uciążliwym kaszlem, także w chorobie z przeziębienia.
Pleumolysin – krople i drażetki posiadające wyciągi roślinne z dodatkiem kodeiny, używane jako środek wykrztuśny i przeciwkaszlowy w suchych nieżytach gardła, krtani i oskrzeli.
Źródło: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski
Ten artykuł znaleziono w wyszukiwarce Google m.in. poprzez poniższe frazy kluczowe:
- olejek tymiankowy na lamblie
- tymianek medycyna naturalna
- tymol na lamblie
