Tag Archives: przetwory z bzu czarnego

Bez czarny

Bez czarny – Sambucus nigra L




Bez czarny jest dużym krzewem lub niewielkim drzewem z rodziny Przewiertniowatych (Caprifoliaceae), rosnący w Europie oraz zachodniej i środkowej części Azji. W naszym kraju bardzo powszechny na terenach nizinnych i w górach do regla dolnego. Rośnie w lasach, zaroślach, parkach i w pobliżu domostw. Bez czarny dorasta do wysokości 5 m. Młode gałęzie mają gruby biały rdzeń. Liście nieparzystopierzastosieczne, o 5-7 listkach eliptycznych lub podłużnych, długo zaostrzonych, nierówno piłkowanych. Kwiaty promieniste białe, średnicy 6-9 mm, o silnym nieprzyjemnym zapachu są zebrane w duże pozorne baldachy. Owoc kulisty, 3-6-nasienny pestkowiec, ciemnofioletowy, prawie czarny, średnicy 4-6 mm, bardzo podobny do jagody.

Na cele lecznicze pozyskuje się w czerwcu rozkwitające kwiatostany i suszy rozłożone cienką warstwą na półkach lub rozwieszone w miejscach zacienionych i przewiewnych. Po wysuszeniu ociera się kwiatostany przez sita i eliminuje szypułki. Otrzymuje się kwiat bzu czarnego – Flos Sambuci. Zbiera się także dojrzałe owoce, gdy w sierpniu dostaną lśniącej czarnej barwy. Ścina się całe owocostany i suszy najczęściej w pomieszczeniu ogrzewanym, następnie ociera na sitach, podobnie jak kwiaty, i odrzuca szypułki. Otrzymuje się w ten sposób owoc bzu czarnego – Fructus Sambuci. Niekiedy zbiera się także korę z korzeni – Cortex Sambuci oraz same korzenie tej rośliny – Radix Sambuci. Istotne w lecznictwie są także liście bzu czarnego – Folium Sambuci.

W kwiatach bzu wyodrębnia się flawonoidy takie jak rutyna, kwercetyna, astragalina i izokwercetyna, kwasy wielofenolowe: kawowy i chloro-genowy, kwasy organiczne np. walerianowy i ferulowy, garbniki, ślady olejku eterycznego, nieznany bliżej związek zwiększający wydzielanie potu, produkty rozpadu glikozydu sambunigryny i sole mineralne. W owocach wykryto około 20% cukrów redukujących i 3,5% pektyn, około 3% garbników, zespół 3 barwników antocyjanowych, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne, jak jabłkowy, askorbowy (witamina C), witaminy z grupy B, karotenoidy oraz sole mineralne.

Kwiaty bzu czarnego wykazują działanie napotne, przez pobudzenie ośrodków regulujących wydzielanie potu. Wykazują również słabe działanie moczopędne, które przypisuje się obecności flawonoidów. Związki te uszczelniają ściany naczyń włosowatych i równocześnie poprawiają ich elastyczność. Jest to charakterystyczne dla obecnych w surowcu związków o własnościach witaminy P (rutyna). Dzięki temu flawonoidy zapobiegają przenikaniu osocza i krwinek czerwonych na zewnątrz włośniczek.

Owoce bzu czarnego działają łagodnie napotnie, moczopędnie i przeczyszczająco. Należą do cennych leków eliminujących z organizmu wraz z potem, moczem i kałem szkodliwe pozostałości przemiany materii oraz egzogenne toksyny. Warte uwagi jest także ich działanie przeciwbólowe, polegające na opóźnianiu reakcji bólowej pochodzenia ośrodkowego. Jest ono wprawdzie około 160 razy słabsze od morfiny, ale nie powoduje zależności i przez to owoc bzu czarnego może mieć szersze zastosowanie jako pomocniczy lek przeciwbólowy. W liściach bzu czarnego wykryto substancje zwiększające odporność na choroby zakaźne. W dawkach terapeutycznych surowiec nie wywołuje działania szkodliwego.

Odwary z kwiatów bzu czarnego stosuje się wewnętrznie jako środek napotny w chorobach z podwyższoną temperaturą, również jako uzupełniający lek moczopędny oraz w chorobach przebiegających ze zwiększeniem przepuszczalności włosowatych naczyń krwionośnych. Zewnętrznie służą do płukania w anginie oraz zapaleniu jamy ustnej i gardła, a także do okładów w zapaleniu spojówek i brzegów powiek. Niekiedy stosuje się je do kąpieli kosmetycznych. Kwiaty bzu czarnego są składnikiem mieszanki ziołowej Pyrosan, używanej pomocniczo jako lek napotny i przeciwgorączkowy. Odwary z owoców bzu podaje się doustnie jako środek odtruwający i wspomagający usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, przede wszystkim w chorobie gośćcowej, chorobach zakaźnych i niektórych schorzeniach skórnych, także jako nieswoisty wspomagający środek przeciwbólowy w rwie kulszowej, zapaleniu nerwu trójdzielnego i bólach newralgicznych. W połączeniu z innymi surowcami zielarskimi owoc bzu stanowi łagodny środek przeczyszczający.

Owoce bzu czarnego wchodzą w skład granulatu ziołowego Betagran i płynu Betasol, używanych jako środki pomocnicze w łuszczycy. Są także składnikiem mieszanek ziołowych Normosan i Neonormosan, stosowanych w zaparciach.

Przetwory z bzu czarnego

Odwar z kwiatów bzu – 1 do 1.5 łyżki kwiatów zalać jedną szklanką zimnej wody i ogrzewać do wrzenia. Gotować łagodnie pod przykryciem 3 min. Odstawić na 15 min i przecedzić. Pić 1/3 – 1/2 szklanki 2 – 3 razy dziennie między posiłkami jako środek moczopędny. Jako środek napotny i przeciwgorączkowy wypić wieczorem po kolacji szklankę odwaru z dodatkiem 1 – 2 łyżek syropu malinowego. Odwar z kwiatów bzu z dodatkiem 1/2 łyżeczki Azulanu można stosować zewnętrznie do okładów i płukania jamy ustnej.

Zioła moczopędne z kwiatem bzu – Zmieszać po 20 g kwiatów bzu czarnego, kwiatów wiązówki błotnej, liści brzozy, ziela nawłoci i ziela połonicznika. Zalać trzy łyżki mieszanki 3.5 szklanki gorącej wody i ogrzewać do wrzenia. Gotować łagodnie pod przykryciem 3 – 5 min. Odstawić na 10 – 15 min i przecedzić. Pić 3 – 4 razy dziennie między posiłkami po 1/2 – 1 szklanki jako środek moczopędny.

Zioła Pyrosan. 2 – 2.5 łyżki mieszanki zalać 2 – 3 szklankami gorącej wody. Ogrzewać do wrzenia i gotować 2 min pod przykryciem. Odstawić na 10 min i przecedzić. Pić możliwie gorący odwar 2 – 3 razy dziennie 1 szklankę po jedzeniu jako pomocniczy środek przeciwgorączkowy i napotny. Wieczorem wskazane jest wypicie w łóżku do 2 szklanek gorącego odwaru o dodatkiem 2 – 3 łyżek syropu malinowego.

Odwar z owoców bzu czarnego. 1 – 2 łyżki owoców zalać jedną szklanką zimnej wody. Ogrzewać do wrzenia i gotować powoli pod przykryciem 5 min. Odstawić na 15 min i przecedzić. Pić 1/3 szklanki 2 – 4 razy dziennie między posiłkami jako środek moczopędny lub 1/2 – 2/3 szklanki po jedzeniu jako środek przeciwbólowy i poprawiający wypróżnienie. Działanie przeciwbólowe można poprawić, dodając 1 – 2 łyżki soku z owoców bzu czarnego. W przypadku nerwobólu lub migreny sporządzić odwar z czterech łyżek owoców w 1.5 szklanki wody i wypić w ciągu dnia w 2 – 3 porcjach.

Sok z owoców bzu – Dojrzałe, umyte i przebrane owoce bzu czarnego ogrzewać w naczyniu, stale mieszając, aż popękają i puszczą sok. Wtedy rozetrzeć je na miazgę i niewielkimi porcjami wyciskać w płóciennym woreczku. Uzyskany sok pozostawić do odstania, przecedzić, dodać cukru w proporcji 1:1, gotować kilka minut i rozlać do butelek lub słoików. Pozostały miąższ włożyć do naczynia, dodać cukru, gotować powoli kilka minut i gotowe powidła przełożyć do słoików. Sok pić 2 – 3 razy dziennie po 1 – 2 łyżek jako środek pomocniczy w nerwobólach, zapaleniu korzonków nerwowych, również w grypie, przeziębieniach i lekkich zaburzeniach trawiennych. Powidła spożywać w tym samym celu 1-4 razy dziennie po 1 łyżeczce. Także jako dodatek do konfitur, przecierów i kompotów.







Źródło:
Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski
Foto: Wikipedia

Ten artykuł znaleziono w wyszukiwarce Google m.in. poprzez poniższe frazy kluczowe:

  • czarny bez w medycynie naturalnej