Chmiel zwyczajny – Humulus lupulus L
Chmiel zwyczajny jest byliną dwupienną z rodziny Konopiowatych, spotykany w Europie, na Syberii i w Ameryce Północnej. W Polsce występuje dziko na terenie całego kraju w wilgotnych zaroślach. Nierzadko chmiel hodowany jest na plantacjach dla potrzeb przemysłu fermentacyjnego i zielarskiego. Chmiel tworzy podziemne kłącza z rozłogami, z których wyrastają nowe pędy oraz silny system korzeniowy. Jego łodyga dorasta do 6 m długości, wije się w prawo, cienką, kanciastą, opatrzoną zadzierzystymi włoskami czepnymi. Liście parami naprzeciwległe, na brzegu grubo ząbkowane, dolne pięcioklapowe, górne trzyklapowe, w nasadzie sercowato wcięte, z wierzchu bardzo szorstkie. Przylistki często zrosłe. Kwiaty rozdzielnopłciowe, wiatropylne. Praktyczne znaczenie mają jedynie egzemplarze żeńskie, wytwarzające podobne do szyszek owocostany.
Owocostany chmielu pozyskujemy w pogodne dni sierpniowe na początku dojrzewania, kiedy dostają zielonożółtego odcienia. Suszy się cienkimi warstwami w miejscu zacienionym i przewiewnym. Po wysuszeniu otrzymuje się owocostany chmielu nazywane również szyszkami chmielowymi – Strobili Lupuli. Na powierzchni szyszek znajdują się włoski gruczołowe, wypełnione żółtą substancją, które przy suszeniu owocostanów okruszają się częściowo. Jest to osobny surowiec leczniczy, w postaci zielonkawożółtego, a później pomarańczowego, lepkiego proszku, zwanego lupuliną – Lupulinum lub gruczołami chmielowymi – Glandulae Lupuli.
W szyszkach chmielowych znajduje się do 1,6% olejku eterycznego, w którym odkryto co najmniej 26 składników, m.in. humulen, mircen, farnezen i β-kariofilen. Oprócz tego zawierają około 10% związków żywicowych – goryczy o charakterze fenoloketonów, jak humulon i lupulon oraz 0,1% 2-metylo–3-butenolu jako głównego związku uspokajającego. Mamy tu także flawonoidy (np. pochodne kemferolu, kwercetyny i apigeniny), związki purynowe (np. adenina), trój-terpeny (np. hydroksyhopanon), do 5% garbników, cholina, trójmetyloamina i woski.
Lupulina, czyli gruczoły wydzielnicze chmielu, ma do 3% olejku eterycznego o dość zmiennym składzie, w zależności od pochodzenia surowca. W olejku jest m.in. mircen, farnezen, humulen, β-kariofilen, izomaślan 2-metylobutylu i 2-propylobutylu, metylononyloketon, 2- tridekarion, estry metylowe kwasu decenowego i dekadienowego oraz inne terpeny z grupami tlenowymi, jak również związki siarkowe.
W sumie wyodrębniono w olejku ponad 100 składników. Prócz olejku występują żywice, stanowiące główne związki czynne lupuliny, wśród nich humulon i lupulon oraz 2-metylo-3-butenol, ponadto flawonoidy, jak ksantohumnol, pochodne kwercetyny i kemferolu, a także trójterpeny, hopanon i hydroksyhopanon, substancje woskowe i inne.
Zarazem szyszki chmielowe, jak i lupulina utrudniają przenoszenie bodźców do ośrodkowego układu nerwowego, spowalniają nieco czynność kory mózgowej i działają uspokajająco, szczególnie na sferę płciową. Działają także rozkurczowo. Zmniejszają napięcie mięśni gładkich naczyń krwionośnych, jelit i dróg moczowych. Obniżają nieznacznie ciśnienie krwi i zwiększają nieco wydalanie moczu. Gorycze chmielowe pobudzają wydzielanie śliny i soku żołądkowego, jak również śluzu bogatego w mukopolisacharydy. Poprawiają dzięki temu trawienie i przyswajanie pokarmów oraz zwiększają łaknienie.
Gorycze wykazują także silne działanie przeciwbakteryjne wobec licznych gatunków drobnoustrojów jelitowych, w tym także opornych na antybiotyki. Zauważono również w niektórych przypadkach ich aktywność przeciwnowotworową. U kobiet następuje po lupulinie bardziej obfite miesiączkowanie, a czasami przyśpieszenie menstruacji. Bywają przypadki nadwrażliwości na chmiel, zarówno po podaniu wewnętrznym jak i zewnętrznym. Kontakt przez dotyk ze świeżą rośliną wywołuje odczyn alergiczny.
Wyciągi z szyszek chmielu lub tylko lupulinę używa się jako lek uspokajający w stanach zmęczenia i wyczerpania nerwowego, nadmiernej drażliwości, problemach w zasypianiu, zaburzeniach nerwowych okresu przekwitania, nadpobudliwości u kobiet i mężczyzn, również w zmazach nocnych i skłonności do onanizmu. Poza tym można używać doustnie w osłabieniu procesów trawiennych, niedokwaśności, nadmiernej fermentacji jelitowej, wzdęciach, odbijaniu i innych objawach wskazujących na przewlekły nieżyt przewodu pokarmowego. Wspomagająco można także przyjmować przetwory z szyszek chmielu do picia przy kontynuowaniu zaleconych przez lekarza metod leczenia w raku żołądka, wątroby, woreczka żółciowego i płuc oraz w stanach po usunięciu tkanki nowotworowej w zabiegu operacyjnym.
Zewnętrznie używa się wyciągi z szyszek chmielowych jako okłady w zapaleniu korzonków nerwowych, bólach reumatycznych, stanach zapalnych skóry, czyraczności i ranach trudnych do gojenia. Także przy wypadaniu włosów. Wyciąg z szyszek chmielowych wchodzi w skład preparatów uspokajających Nervosol – krople i Passispasmin – syrop, a olejek eteryczny w skład kropli Milocardin.
Przetwory z chmielu
Napar chmielowy – Jedną łyżkę szyszek zalewamy jedną szklanką wrzącej wody i zostawiamy pod przykryciem na parze na 15 minut. Odstawiamy na 15 minut i przecedzamy. Pijemy 2 – 3 razy dziennie po ¼ – 1/3 szklanki na pół godziny do 1 godziny przed jedzeniem jako środek poprawiający trawienie, rozkurczowy i wzmacniający, jak również łagodnie uspokajający.
Napój w nadpobudliwości płciowej – Do butelki jasnego piwa wsypujemy po 1 łyżeczce szyszek chmielowych, liści melisy i liści mięty, Zostawiamy to na 12 godzin po czym przecedzamy. Pijemy od pół szklanki do całej butelki, w zależności od wieku i stopnia nasilenia nadpobudliwości seksualnej u mężczyzn i kobiet, także w zmazach nocnych, skłonności do onanizmu i bezsenności na tle erotycznym.
Zioła w bezsenności – Mieszamy po 30 g szyszek chmielowych, ziela dziurawca i korzeni kozika oraz po 20 g liści mięty pieprzowej i ziela serdecznika lub liści melisy. Zalewamy dwie łyżki ziół 2.5 szklanki wrzącej wody i zostawiamy na parze na pół godziny pod przy kryciem. Odstawiamy na 10 minut i przecedzamy do termosu. Pijemy 2/3 szklanki 2 – 3 razy dziennie po posiłku przy bezsenności spowodowanej przez nerwice narządowe oraz w ogólnym pobudzeniu nerwowym i uczuciu niepokoju.
Zioła do obmywania głowy – Mieszamy po 30 g szyszek chmielowych, rozdrobnionych korzeni łopianu i ziela skrzypu polnego oraz 80 g rozdrobnionych korzeni mydlnicy i 20 g kwiatów rumianku. Wsypujemy 1 do 2 łyżek stołowych mieszanki do 2 szklanek zimnej wody i gotujemy powoli pod przykryciem 15 – 30 minut. Odstawiamy na 15 minut i przecedzamy. Pozostałe po przecedzeniu zioła zalewamy ponownie dwoma szklankami wody, zagotowujemy, a po lekkim ostudzeniu przecedzamy i dodajemy 2 szklanki ciepłej wody.
Źródło: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski
Ten artykuł znaleziono w wyszukiwarce Google m.in. poprzez poniższe frazy kluczowe:
- gruczoły chmielowe
- przetwory z chmielu
- chmiel przetwory
- graviola a czyracznosć
- korzen kozika lekarskiego
- pięcioklapowe liście chmielu
