Ostrożeń warzywny – Cirsium oleraceum Scop.
Jest wieloletnią rośliną, podobną do ostu, przynależną do rodziny Złożonych. Powszechna prawie na terenie całej Europy z wyjątkiem obszaru śródziemnomorskiego, także wokół Morza Czarnego i na Syberii. W Polsce spotykana na rejonach nizinnych i w okolicach podgórskich na łąkach, brzegach rowów, w wilgotnych zaroślach i na torfowiskach. Ostrożeń wykształca prawie poziome, walcowate kłącze, z którego wydaje łodygę wysoką do 30 cm, rozgałęzioną i nagą. Liście odziomkowe ogonkowe, duże, lirowato pierzastodzielne o odcinkach podłużnie jajowatych, kolczasto ząbkowanych. Liście łodygowe mniejsze, siedzące, jajowato lancetowate, także kolczasto ząbkowane. Kwiatostany koszyczki o długości do 3 cm, skupione na szczycie po kilka i otoczone małymi bladożółtymi liśćmi. Kwiaty tylko rurkowe, jasnożółte. Owocem jest niełupka z białym puchem kielichowym. Czas kwitnienia przypada od lipca do września.
Do leczenia ścina się całe pędy na początku kwitnienia, odrywa od łodyg liście razem z koszyczkami i otaczającymi je małymi liśćmi, później suszy w miejscu przewiewnym i zacienionym albo w suszarni ogrzewanej w temp. do 30°. Otrzymuje się ziele ostrożenia warzywnego – Herba Cirsii oleracei. Podobnego surowca dostarcza ostrożeń polny – Cirsium arvense Scop., który ma kwiaty jasnopurpurowe, spotykany jako pospolity chwast na polach uprawnych, nazywany ostem polnym, występujący także na pastwiskach i przydrożach. Przypuszczalnie surowiec w sprzedaży jest mieszaniną obu przedstawionych gatunków. Czasami zbiera się także korzeń ostrożenia warzywnego – Radix Cirsii oleracei.
W składzie ziela ostrożenia znajduje się mieszanina co najmniej 7 flawonoidów, m.in. linaryna (0,7%), czyli akacetyno-7-rutynozyd, oraz pektolinaryna (0,31%), czyli pektolinarygenino-7 rutynozyd. Prócz tego wykryto obecność trójterpenów (m.in. taraksasterolu i β-amyryny), fitosteroli, jak stygmasterol, garbników pochodnych pirokatechiny, pektyn, karotenoidów, węglowodorów, żywicy i soli mineralnych. Bardzo podobny skład ma ziele ostrożenia polnego.
Ostrożeń był bardzo długo używany w medycynie ludowej. Wierzono, że ma fenomenalną, prawie magiczną moc i nazwano go czarcim żebrem, a na obszarze Wielkopolski i Pomorza był sprzedawana na targowiskach i dostępny w aptekach. Dzisiaj już wiadomo, że wykazuje działanie moczopędne oraz ogólnie odtruwające, ułatwiające usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii, zwane dawniej czyszczącym krew, które przypisuje się obecności flawonoidów.
Z badań wynika, że ostrożeń posiada także właściwości ogólnie wzmacniające i być może, zwiększające odporność organizmu, tym bardziej że posiada związki trójterpenowe, podobne do tych, które posiada korzeń mniszka lekarskiego. Oprócz tego ostrożeń działa przeciwkrwotocznie. Podany bezpośrednio na skórę jako okład czy kąpiel, wykazuje działanie przeciwzapalne. Istnieje pogląd, naukowo nie udowodniony, że wartość leczniczą posiada tylko wysuszone ziele lub korzeń ostrożenia, a świeże jest bez wartości. Przetwory z ostrożenia używane w zalecanych dawkach leczniczych nie powodują działania szkodliwego dla zdrowia.
Ziele i korzeń ostrożenia mają zastosowanie jako środki moczopędne i przeciwzapalne, ale tylko w odpowiednich mieszankach ziołowych, a nie oddzielnie. Wyciągi z tych surowców mają zastosowanie pomocniczo w reumatoidalnym zapaleniu stawów i mięśni, w dnie, w dolegliwościach nerek powodujących zmniejszenie wydalania moczu oraz w niektórych schorzeniach skórnych. Wyciągi te można także zalecić zewnętrznie w zapaleniu spojówek, świądzie skóry, wysypce alergicznej, trądziku, uszkodzeniu naskórka, oparzeniach termicznych i słonecznych I stopnia, żylakach podudzi, łupieżu i wypadaniu włosów oraz w postaci kąpieli dla pielęgnacji skóry.
Odwar z ziela ostrożenia – 1.5 łyżki rozdrobnionego ziela zalewamy dwoma szklankami ciepłej wody. Ogrzewamy pod przykryciem do wrzenia i gotujemy powoli 5 – 10 minut. Odstawiamy na 5 minut i przecedzamy do termosu. Pijemy 2-3 razy dziennie ½ – 2/3 szklanki na 1 godzinę przed jedzeniem jako środek moczopędny i ogólnie wzmacniający. Zewnętrznie używa się do okładów, obmywań, kompresów, nasiadówek i kąpieli oraz do zmywania owłosionej skóry głowy.
Nalewka ostrożeniowa – 25 g dokładnie rozdrobnionego ziela zalewamy 250 ml alkoholu 70% i macerujemy 2 tygodnie, co jakiś czas wstrząsając. Następnie przecedzamy, ziele wyciskamy, płyny łączymy i przesączamy przez watę. Pijemy 30 kropli do 1/2 łyżeczki w 1/4 szklanki wody 2 – 4 razy dziennie pomiędzy posiłkami, w zależności od nasilenia objawów chorobowych, jako środek moczopędny, przeciwzapalny i wzmacniający. Nalewka działa silniej od odwaru, ponieważ związki czynne ostrożenia są trudno rozpuszczalne w wodzie, a łatwo w alkoholu.
Zioła „czyszczące krew” – mieszamy po 50 g ziela ostrożenia i liści brzozy oraz po 25 g kwiatów wrzosu, kwiatów bzu czarnego, kwiatów jasnoty białej i kwiatów chabru. Do 1.5 – 2 łyżek ziół dodajemy w termosie 2 – 2.5 szklanki gotującej wody i zamykamy na godzinę. Pijemy po 2/3 szklanki naparu trzy razy dziennie pomiędzy posiłkami w zaburzeniach objawiającymi się odczynami skóry. Pomocniczo w reumatyzmie i artretyzmie.
Źródło: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski Wacław Jaroniewski
Ten artykuł znaleziono w wyszukiwarce Google m.in. poprzez poniższe frazy kluczowe:
- oset polny właściwości lecznicze
- ostrożeń polny
- korzeń ostrożenia
- ostrożeń polny właściwości lecznicze
- ostrożen polny zastosowanie
- oset polny zastosowanie
- ostrożeń warzywny
- ostrożeń polny właściwości
- cirsii oleracei herba
- ziele ostrożenia oset
