Jałowiec pospolity – Juniperus communis L
Jałowiec pospolity jest krzewem niekiedy małym drzewem i należy do rodziny Cyprysowatych. Obszar występowania to Europa, Azja i Ameryka Północna. W Polsce spotykany jest na terenach nizinnych i w dolnej strefie obszarów górskich w rzadkich lasach sosnowych i na suchych piaszczystych nieużytkach. Czasami jest sadzony w parkach i ogrodach jako roślina ozdobna. Jako krzew jałowiec dorasta do wysokości 3 m, a jako drzewo wyrasta do ponad 10 m. Posiada prosty pień, który jest pokryty szarobrunatną, łuszczącą się martwicą. Młode gałązki trójkanciaste. Liście w postaci równowąsko lancetowatych, prostych i ostrych, silnie kłujących szpilek, są osadzone po 3 w okółku. Kwiaty dwupienne. Męskie są zebrane w wydłużone, bezszypułkowe kotki, a żeńskie mają postać drobnych, zielonych szyszek. W okresie dojrzewania owocolistki mięśnieją i zrastają się, tworząc szyszkojagodę, która dojrzewa dopiero jesienią następnego roku.
Do leczenia zbiera się dojrzałe, ciemnofioletowe, prawie czarne owoce późną jesienią i zimą, strząsając je na płachty ułożone na ziemi, a później suszy w pomieszczeniach ogrzewanych w temp. do 35°C. Otrzymuje się szyszkojagody jałowca, zwane także owocami jałowca – Fructus Juniperi (syn. Bacca Juniperi). Owoce jałowca wykorzystywane są także do destylacji olejku eterycznego – Oleum Juniperi, również wykorzystywane są do produkcji wódek.
W owocu jałowca znajduje się 0,5-2% olejku eterycznego (krajowe normy wymagają co najmniej 0,8%), a w nim sąliczne terpeny, jak αi β-pinen, kamfen, kadinen, kariofilen, mircen, limonen oraz najważniejszy składnik czynny terpinenol. W olejku występują także seskwiterpeny, jak juneol i α-kadinol oraz dwuterpeny – pochodne kwasu pimarowego, poza tym flawonoidy, garbniki, leukoantocyjany, substancje żywicowe i woski (do 8%), związek goryczowy, kwasy organiczne, do 30% związków cukrowych (m.in. glukozy i fruktozy) oraz sole mineralne.
Surowiec ma zauważalne własności moczopędne, związane z obecnością flawonoidów, a także olejku eterycznego i zawartego w nim terpinenolu, który zwiększa ilość wydalanego moczu i wraz z nim jonów sodu i chloru oraz kwasu moczowego. Trzeba jednak pamiętać, że zbyt duże dawki przetworów z jałowca mogą podrażnić nerki. Niezwykle istotne jest działanie bakteriobójcze jałowca na patogenne szczepy bakterii w drogach moczowych i przewodzie pokarmowym. Działanie owoców jałowca stanowi przykład współdziałania z odpowiednimi antybiotykami w ostrych i podostrych zakażeniach dróg moczowych.
Antybiotyk opanowuje infekcje w krótkim czasie przez unicestwienie większości, ale nie wszystkich bakterii. Aby uniknąć nawrotów zakażeń, trzeba po zakończeniu kuracji antybiotykiem zastosować bezzwłocznie zioła moczopędne i bakteriobójcze, zawierające jałowiec, aby zlikwidować resztę bakterii, zwykle już opornych na antybiotyk. Wyciągi z owoców jałowca wzmagają lekko wydzielanie żółci oraz ułatwiają jej przepływ przez drogi żółciowe, a także zwiększają wytwarzanie soku żołądkowego i pobudzają perystaltykę jelit oraz wydzielanie potu.
Olejek jałowcowy posiada działanie drażniące na skórę, rozszerza nieznacznie naczynia włosowate, powodując zaczerwienienie. Olejek, podobnie jak wyciągi z jałowca, działa bakteriobójczo. Dłuższe stosowanie lub zbyt duże dawki wyciągu z owoców jałowca, a także sam olejek, stosowany doustnie, mogą spowodować podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego i nerek, rozszerzenie naczyń krwionośnych i długo utrzymujący się odczyn zapalny. Trzeba zachować ostrożność lub zaniechać używania przetworów z jałowca w stanach zapalnych dróg moczowych. Nie podawać kobietom w okresie ciąży. Zewnętrznie olejek może spowodować zapalenie skóry z obrzmieniem i bolesnością.
Przetwory z jałowca
Przetworów z jałowca używa się od lat w schorzeniach wywołanych zatrzymaniem w organizmie wody i jonów sodu, głównie w obrzękach spowodowanych niedomaganiem nerek, a czasami także układu krążenia. Najczęściej stosuje się jałowiec w stanach zapalnych dróg moczowych, zwłaszcza w zapaleniu miedniczek nerkowych i pęcherza moczowego, nawet jeśli są wywołane przez bakterie antybiotykooporne. Oprócz tego stosuje się owoc jałowca w zbyt małym wydzielaniu oraz w zastojach żółci i związanych z tym zaburzeniach trawiennych i trudnościach w przyswajaniu pokarmów. Surowiec ten jest składnikiem mieszanek ziołowych Cholagoga I i III, używanych w dolegliwościach wywołanych zmianami czynnościowymi wątroby, osłabieniu mechanizmów odtruwających i niedostatecznym wytwarzaniu żółci. Wyciąg z owoców jałowca wchodzi w skład płynu Cholesol o działaniu żółciopędnym, odtruwającym i poprawiającym procesy trawienia.
Olejek jałowcowy używa się zwykle zewnętrznie na skórę w postaci złożonych maści do wcierań rozgrzewających w bólach reumatycznych i nerwobólach.
Napar jałowcowy – Jedną łyżkę rozdrobnionych owoców jałowca zalać jedną szklanką wrzącej wody i naparzać pod przykryciem pół godziny. Odstawić na 10 min i przecedzić. Wypić w ciągu dnia porcjami po 1-2 łyżki po jedzeniu jako środek moczopędny, bakteriobójczy i żółciopędny. Przyjmować napar przez 5 tygodni, następnie zrobić przerwę na 7 – 14 dni.
Wino jałowcowe – 50 g rozdrobnionych owoców jałowca zalać winem w ilości 1 litra i powoli ogrzewać do wrzenia. Odstawić pod przykryciem na 3 dni. Odcedzić i zlać do butelki. Pić codziennie rano na czczo kieliszek jako środek moczopędny, a na 30 min przed posiłkiem jako wzmagający łaknienie.
Owoce jałowca – W zaburzeniach trawiennych oraz wzdęciach stosować doustnie owoce według następującego grafiku: zacząć od 4 sztuk i codziennie zwiększać o 1 sztukę do 15 owoców dziennie, po czym codziennie przyjmować o1 sztukę mniej aż do 1 sztuki dziennie i na tym kurację zakończyć.
Cholesol płyn – Jedną łyżeczkę preparatu rozmieszanego w 1/3 szklanki wody pić trzy razy dziennie na pół godziny przed posiłkami w dolegliwościach wątroby i zbyt małym wydzielaniu żółci oraz soków trawiennych.
Kąpiel jałowcowa – Zagotować 1 kilogram młodych gałązek jałowca oraz garść jego owoców w 2 litrach wody. Po ostudzeniu przecedzić, wlać do wanny i dopełnić wodą o temp. około 38° do 1/3 objętości. Czas kąpieli około 15 min. Stosować w reumatyzmie, artretyzmie i wypryskach skórnych.
20 ziół najsilniej działających wg Cz. A. Klimuszki:
1. Skrzyp polny
2. Pokrzywa zwyczajna
3. Nagietek lekarski
4. Borówka czernica
5. Tymianek pospolity
6. Mniszek pospolity, mniszek lekarski
7. Glistnik-jaskółcze ziele
8. Tatarak zwyczajny
9. Świetlik łąkowy
10. Rzepik pospolity
11. Arcydzięgiel lekarski
12. Ruta zwyczajna
13. Łopian lekarski (większy)
14. Jałowiec pospolity
15. Koniczyna łąkowa
16. Huba brzozowa
17. Huba modrzewiowa
18. Nawłoć pospolita
19. Wrzos zwyczajny
Źródło: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski
Ten artykuł znaleziono w wyszukiwarce Google m.in. poprzez poniższe frazy kluczowe:
- Huba brzozowa zastosowanie
- owoce jałowca połykanie na czczo
- ziola klimuszki jalowiec
[…] Jałowiec pospolity […]